Leiderschap lijkt een duidelijker begrip dan het in werkelijkheid is. Die onduidelijkheid heeft verschillende oorzaken.

1. Leiderschap heeft verschillende betekenissen.

2. Leiderschap wordt als een eenduidig begrip beschouwd, waardoor vaak niet wordt toegelicht welke betekenis bedoeld wordt, terwijl dit ook niet altijd uit de context valt op te maken.

3. De verschillende betekenissen van leiderschap lopen soms door elkaar.

Leiderschap heeft drie verschillende hoofdbetekenissen die elkaar op een verwarrende manier kunnen overlappen.

1. Leiderschap als leidinggeven

Leiderschap betekent precies hetzelfde als leidinggeven in alle woordcombinaties die betrekking hebben op de stijl van leidinggeven.

De bekendste voorbeelden zijn: leiderschapstijl, situationeel leiderschap en de namen van leiderschapstijlen, zoals directief of participatief leiderschap.

In deze betekenis is leiderschap theoretisch het best uitgewerkt en ook praktisch het best toepasbaar.

De effectiviteit van leiderschap wordt hier bepaald door de mate waarin de leiderschapstijl is afgestemd op de competenties van de medewerkers.

In het situationeel leiderschapsmodel van Hersey en Blanchard is dit het best uitgewerkt.

 2. Leiderschap als leiderseigenschappen

Een heel andere betekenis van leiderschap heeft betrekking op de eigenschappen of capaciteiten van een leider.

Voorbeelden zijn charismatisch leiderschap en visionair leiderschap.

Dit impliceert drie verschuivingen in betekenis, namelijk van leidinggeven naar leiden, van de handeling (leidinggeven/leiden) naar de persoon (de leider) en van medewerkers naar volgers of volgelingen.

De effectiviteit van leiderschap is hier gebaseerd op het hebben van bepaalde kenmerken en op de mate waarin mensen bereid zijn om daarom deze leider te volgen.

Deze centrale rol van de persoon en positie van de leider is kenmerkend voor een masculiene cultuur.

Leiderschap wordt in deze betekenis soms tegenover management geplaatst.

In deze betekenis kan leiderschap aan de ene kant worden toegepast op een leidende of leidinggevende functie en aan de andere kant meer de kant op gaan van ondernemerschap en dan weer wat meer overlappen met leiderschap als effectiviteit.

Leiderschap hoeft overigens niet per se op een persoon te slaan, maar kan ook betrekking hebben op een bestuursorgaan. Dat betekent dat ook het management leiderschap kan tonen.

3. Leiderschap als effectiviteit

In de woordcombinatie  persoonlijk leiderschap gaat het helemaal niet meer over leidinggeven aan medewerkers of over leiders en volgers.

Hier betekent het namelijk persoonlijke effectiviteit.

Het verband met leiderschap of leidinggeven kan eventueel gezien worden in het feit dat het hier gaat om het leidinggeven aan de eigen persoonlijke ontwikkeling of het “zijn als een leider”, wat dan staat voor een effectief persoon.

Maar omdat het bij leiderschap juist vaak gaat om de persoonlijke eigenschappen die een leider effectief maken, is het vragen om misverstanden, om het woord leiderschap te gebruiken zonder connectie met leiden of leidinggeven.

Covey had dit beter begrepen dan de Nederlandse uitgever. Zijn beroemde boek Seven Habits of Highly Effective People werd vertaald met: Zeven eigenschappen van effectief leiderschap.

Toch heeft Covey het in enkele passages wel degelijk over leiderschap. Door de manier waarop hij leiderschap daar tegenover management plaatst, wordt duidelijk dat het niet om leidinggeven gaat, maar om de eigenschappenvariant van leiderschap.

Leiderschap contra management

Covey plaatst leiderschap niet alleen tegenover management, maar zelfs erboven. Het is duidelijk dat Covey hier de uitgeklede versie van management hanteert en dat hij dit tegenover een, ten koste van management opgepimpte versie van leiderschap plaatst.

Voor wie bij management en managers denkt aan visieloze bureaucraten die maar wat aan knoppen van systemen draaien en bij leiderschap vol bewondering aan mensgerichte, visionaire leiders die aan deze managers de weg wijzen, kan het een eyeopener zijn om kennis te nemen van de managementtheorie zoals die in de loop van de vorige eeuw is ontwikkeld en waarin zowel het hebben van een strategische visie als leidinggeven - in welke variant dan ook - managementtaken zijn en dus onder het overkoepelende begrip management vallen. Zie Management